از اوایل دهه 1880 میلادی پژوهشهای مداوم و طولانی مدت برای اکتشاف داروهای ضدتب و ضددرد صناعی شروع شده بود و متادون محصول این تلاشهای پژوهشی است. ماکس باکمول و گوستاو ارهارت محققان آزمایشگاه داروسازی ای. گ. فاربنکونتسرم بخشی از شرکت هوخست کشور آلمان در سال 1939 برای اولین بار مولکول متادون را ساختند و در سال 1941آن را ثبت نمودند. درمان با دوز نگهدارنده متادون که از بروز علائم ترک تریاک جلوگیرى کرده و تقاضاى آن را کاهش داده و یا از بین مى‌برد، براى اولین بار در سال‌هاى ۱۹۶۰ برای درمان اعتیاد به این ماده متداول شد.
متادون از خانواده مواد شبه افیونى است و بیشتر در درمان وابستگى به سایر مواد شبه‌افیونى‌ها نظیر هروئین، کدئین و مورفین کاربرد دارد.
متادون یک شبه افیونى (اپیوئید) مصنوعى است، یعنى از مواد شیمیایى در آزمایشگاه به دست مى آید. سایر شبه افیونى‌ها یا طبیعى هستند مانند مرفین و کدئین که فرآورده‌هاى طبیعى بوته خشخاش هستند و یا شبه‌افیونیهاى نیمه‌مصنوعى هستند مانند هروئین، که مرفینى است که به طریقه شیمیایى پردازش شده است.
متادون به اشکال مختلف شامل قرص، شربت، کنسانتره مایع، پودر، دیسکت و آمپول در کشورهای مختلف دنیا در دسترس است.
استفاده از دوز نگهدارنده متادون به تنهایی منجر به معالجه فرد معتاد نمى شود، بلکه به عنوان جزئی از فرآیند درمان معتادان به مواد افیونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این افراد از حمایت هاى طبى و اجتماعى لازم براى تثبیت و بهبود زندگى بهره مند و تشویق مى شوند مادامى که این دارو در مورد آنها موثر است، به درمان ادامه دهند.
بیشتر کسانى که متادون برای‌شان تجویز مى‌شود، پیشتر براى وابستگى به مواد افیونى ها تحت درمان قرار گرفته اند.
این افراد شامل کسانى هستند که به داروهاى غیرقانونى مانند تریاک و هروئین و داروهاى تجویز شده توسط پزشک نظیر کدئین وابستگى پیدا کرده‌اند.
افراد وابسته به مواد شبه افیونى هاى کوتاه اثر مانند هروئین باید متادون را به طور منظم دریافت کنند تا از بروز علائم ترک جلوگیرى شود.
همچنین متادون براى کسانى که به طور مرتب از مواد شبه افیونى به طو رتزریقی استفاده مى‌کنند و آلوده به ویروس ایدز HIV یا هپاتیت C هستند، تجویز مى‌شود تا به ادامه روند ترک در این افراد کمک کند و خطر انتشار عفونت را از طریق استفاده از سوزن مشترک کاهش دهد.
متادون گاه در تسکین درد افراد مبتلا به درد شدید مزمن یا درد همراه با بیمارى هاى علاج ناپذیرى که منجر به مرگ مى شوند، به کار مى رود.
آیا متادون باعث سرخوشی در فرد میشود؟
برخى از افرادى که درمان با متادون را شروع مى‌کنند، سرخوشى و آرامشى را احساس مى‌کنند که در میان تمامى داروهاى شبه افیونى مشترک است.
با ادامه درمان و رسیدن به یک دوز ثابت، تحمل به این اثرات ایجاد مى‌شود. کسانى که در حال درمان با متادون هستند، غالباً احساس خویش را از مصرف متادون، “طبیعى” عنوان مى‌کنند.
درمان با متادون بر تفکر آنها تاثیرى ندارد، مى توانند کار کنند، به مدرسه بروند و یا از خانواده مراقبت کنند. متادون همچنین از تاثیر نشئه آور هروئین و سایر شبه افیونیها ممانعت مى‌کند و بدین ترتیب اثر این داروها را کاهش مى‌دهد.البته در پاره ای از موارد مصرف همزمان متادون و سایر مواد نیز دیده میشود که معمولا به دلیل تنظیم نبودن دوز لازم برای فرد میباشد.
درمان با متادون، عوارض جانبى هم ممکن است به همراه داشته باشد از جمله تعریق، یبوست و افزایش وزن.
طول مدت اثر متادون چقدر است؟
متادون ماده‌ای طولانی‌اثر است .شخصى که به مواد شبه افیونى وابستگى دارد با یک دوز متادون در شبانه‌روز از علائم ترک مصون مى‌ماند. در مقابل کسى که به هروئین براى پرهیز معتاد است، برای جلوگیری از بروز علائم ترک در خود باید سه تا چهار بار در روز این ماده را مصرف کند.
درمان روزانه با متادون مى تواند در تمام طول عمر ادامه یابد اما اگر فردى که متادون دریافت مى کند و پزشک با وى براى پایان درمان به توافق برسد، از دوز متادون به تدریج در طول هفته ها یا ماه هاى متعدد کاسته مى شود و فرآیند ترک تسهیل مى‌شود.
در صورت قطع ناگهانى متادون علائمى چون دل پیچه، اسهال و دردهاى عضلانى و استخوانى بروز خواهند کرد.
این علائم در طول یک تا سه روز پس از آخرین دوز شروع شده، در طول سه تا پنج روز به اوج خود رسیده و سپس به تدریج از بین مى روند، گر چه سایر علائم مانند اختلال خواب و تمایل به مصرف دارو مى تواند براى ماه ها ادامه یابد.
آیا متادون خطرناک است؟
زمانى که متادون طبق تجویز پزشک دریافت مى شود، بسیار بى خطر بوده و آسیبى به اعضاى داخلى و یا قدرت تفکر وارد نمى کند، حتى اگر براى سال ها به طور روزانه مصرف شود.
از سوى دیگر متادون یک داروى قوى است و مى‌تواند براى کسانى که آن را به طور منظم دریافت نمى کنند فوق العاده خطرناک باشد، چرا که این افراد نسبت به اثرات آن تحمل پیدا نکرده اند.این دارو حتى دوزهاى بسیار پائین نیز مى‌تواند براى کودکان کشنده باشد.
آیا وابستگی و اعتیاد به متادون نیز اتفاق می افتد؟
برخى مى گویند که متادون به همان اندازه هروئین اعتیادآور است. کسانى که متادون مصرف مى کنند، مسلماً نسبت به برخى اثرات آن تحمل پیدا کرده و در صورتى که دارو را به شکل منظم دریافت نکنند، دچار علائم ترک مى شوند.
اما اگر چگونگى و علت مصرف دارو را مورد توجه قرار دهیم، متادون در تعریف کامل “ماده اعتیادآور” نمى گنجد. اول از همه این که تجویز متادون برای بیماران به عنوان یک درمان طبى در نظر گرفته مى شود و تنها براى کسانى تجویز مى شود که خود هم اکنون وابسته به داروهاى شبه‌افیونى مانند هروئین هستند.
. براى این افراد، متادون یک جایگزین مطمئن براى روش هاى خطرناکى چون استفاده از هروئین به شمار مى رود. متادون ایشان را از اضطرار براى مصرف ماده مخدر رها کرده و بدان ها امکان بهبود زندگى شان را مى بخشد.
متادون گاه به عنوان داروى خیابانى مورد استفاده قرار مى گیرد، اما استعمال آن بیشتر به منظور پیشگیرى از علائم ترک هروئین است. اثرات متادون کندتر از آن ظاهر مى شوند و بیشتر از آن مى پایند که بتوان از آن به عنوان ماده اى مناسب براى سوء مصرف یاد کرد.
نحوه درمان با متادون چگونه است؟
- درمان نگهدارنده يا طولاني مدت که ممکن است ماهها يا سالها به طول انجامد. هدف در اين برنامه
کاهش آسيب‌هاي ناشي از مصرف مواد و بهبود کيفيت زندگي است.
- برنامة سم زدائي در روش پرهيز مدار(کوتاه مدت )که تقريباً ۵ -۴۱ روز طول مي‌کشد. هدف از اين
برنامه کاهش رنج‌هاي ناشي از قطع مواد افيوني مانند هروئين است
بسياري از مردم براين باورند که مصرف کنندگان مواد افيوني بهتر است که مصرف اين مواد را به طور کلي قطع کنند. اگر چه اين انتخاب براي بعضي از مصرف کنندگان اين مواد مناسب به نظر مي‌رسد،اما براي بعضي از آنها احتمال بازگشت زياد است.
البته، تحقيقات نشان داده اند که برنامة نگهدارنده بامتادون مي‌تواند جنبه‌هاي مختلف بهداشتي زندگي فرد معتاد به هروئين را به دلايل زير ارتقاء بخشد:
- هروئين با مواد ديگر مخلوط مي‌شود و ناخالصي آن زياد است.
- متادون به صورت خوراکي تجويز مي‌شود و خطرات ناشي از تزريق هروئين را ندارد.
اين امر موجب کاهش خطرات ناشي از استفادة مشترک از وسايل آلوده در تزريق مي‌گردد و درنتيجه احتمال عفونت‌هاي منتقل شونده از راه خون همچون ( HIV، هپاتيتB، هپاتيت C )که موجب مشکلات طولاني مدت
براي کبد مي‌شوند کاهش مي‌يابد.
- افرادي که تحت درمان نگهدارنده بامتادون هستند معمولاً به شيوة زندگي متعادل و باثباتي دست مي‌يابند که شامل بهبود وضعيت تغذيه و خواب مي‌شود.
- فردکمتر تحت استرس قرار مي‌گيرد به اين علت که نگران چگونگي تامين هروئين براي استفادة مکرر در طول شبانه روز نيست.
- متادون به مدت طولاني دربدن باقي مي‌ماند بنابراين روزانه يک بار مصرف مي‌شود.
- ميزان جرم جهت تامين هزينة خريد هروئين کاهش مي‌يابد.
- موجب کاهش ارتباط معتادان باسيستم قاچاق و عرضه کنندگان مواد مي‌شود.
- متادون نسبت به مواد غير قانوني ارزان تر است.
- دربعضي شرايط مي‌توان متادون را قطع نمود درصورت تشخيص تيم درماني
اثرات طولانى مدت متادون
درمان با دوز نگهدارنده متادون یک درمان طولانى مدت است. درمان از یک تا دو الى بیست سال و یا بیشتر به طول مى‌انجامد. این درمان طولانى مدت به لحاظ پزشکى بى خطر و موثرترین درمان موجود براى وابستگى به مواد شبه‌افیونى است.
مطالب مرتبط: